Maryna heeft geen huis meer, maar wel een stal

Volledig verschroeide bomen. Kapotgeschoten huizen. Straten bezaaid met kogels, mortieren en stukken tank. Alles in het Oekraïense dorpje Trisvyatska Sloboda getuigt van een heel recente, bloedige geschiedenis. Hier is zwaar gevochten. Ook rond het huis van Maryna Shvets.

22 Dezember 2022

ZOA helpt bij herstel woningen

Geen huis meer, maar wel hoop

Fotograaf en filmmaker Lieuwe Siebe de Jong bezocht onlangs het gebied rond Tjsernihiv, waar ZOA inwoners helpt hun leven weer op te bouwen. Te midden van de brokstukken sprak hij Maryna Shvets, een dappere moeder die haar huis verloor, maar niet haar hoop.

“Kijk”, zegt Maryna Shvets gekscherend, terwijl ze een verfomfaaid A4-tje omhoog houdt. “Dit is de energierekening van ons huis dat er niet meer staat.” Ik ben perplex. Maryna, veertig jaar oud, is alles kwijt. Het nieuwe huis waar ze pas vier jaar woonde met haar man en vier kinderen, is van de aardbodem verdwenen. Alles ging in vlammen op bij de inval van de Russen in hun dorp Trisvyatska Sloboda. Hoe kan iemand die alles kwijt is, daar nog grappen over maken ook?

Maryna’s humor getuigt van hoop. Ondanks de ellende waar ze sinds dit voorjaar in zit, heeft ze de blik op de toekomst niet verloren. Zoals zoveel dorpsgenoten is ze bang, dat wel. Bang voor de naderende koude winter nu zoveel huizen kapot of weggevaagd zijn. Maar nog meer voor een terugkeer van de Russen naar de regio rond Tsjernihiv in Noord-Oekraïne, waar de oorlog begon.

Tijdens de lange treinreis naar het gebied ontmoet ik veel terugkerende vluchtelingen. Dit voorjaar zag ik aan de Hongaars-Oekraïense grens wanhopige angst in de ogen van mensen die er alles voor over hadden, hun land te verlaten. Ik herinner me een meisje met een hondje, dat na lang wachten alleen de bus instapte. Op weg naar het onbekende.

Nu, maanden later, spreek ik weer een meisje dat op weg is met haar hondje – ditmaal terug naar huis. Na een tijd in Ierland hoopt ze de draad in Oekraïne weer op te pakken. De oorlog is niet voorbij, maar het leven herpakt zich. Ik voel de spanning in de coupé als we Kiev naderen. Wat zou er toch allemaal in deze mensen omgaan? Wat verwachten ze aan te treffen? Waar hopen ze op? Is er nog plaats voor hen in dit kapotgeschoten stukje wereld dat hun thuis is?

ZOA medewerker bij kapotgeschoten huizen

Wonder

“Het is een wonder dat jij dit overleefd hebt”, hoorde Yuliia Russische soldaten zeggen toen ze na de inslag van vijf mortieren rond haar huis, voorzichtig de schuilkelder uitkwam. In de zomer begon ZOA in haar omgeving met het aanbieden van hulp bij het herstel van woningen.

Yuliia, die voor de oorlog Engels doceerde aan de universiteit, besloot zich als tolk aan te bieden. Samen met haar ben ik drie dagen lang op pad om mensen te bezoeken die druk bezig zijn een veilig onderkomen voor de winter te bouwen. Zo ook Maryna en haar man.

Maryna heeft geen huis meer, maar wel een stal. “Eén hoek is eruit geblazen door een mortier”, vertelt ze. “Maar de rest staat nog. We hebben daarom besloten de stal te verbouwen tot een onderkomen voor ons gezin. Ik denk dat we hier de komende jaren wel zullen wonen.” De lening voor het huis dat er niet meer is, loopt niettemin door. Een verzekering had het gezin niet.

Terwijl haar man een muur om de stal aan het metselen is, vertelt Maryna geëmotioneerd over de week waarin het allemaal gebeurde. De week in maart 2022, waarin ze overvallen worden door legervoertuigen in hun dorp. De week waarin scheurende geluiden en knetterharde explosies voor complete desoriëntatie zorgen. De week die Maryna met haar ouders, man en kinderen doorbrengt in de kelder onder hun huis.

Af en toe een dreun

Tijdens die week durven ze af en toe naar boven te gaan, om het vee dat nog leeft te voeren. Als de hevigste gevechten voorbij zijn, blijkt alles boven de grond verwoest. Van Maryna’s ouderlijk huis, naast de plek waar zij woonden, staan enkel nog wat muren overeind. De familie vindt even onderkomen bij dorpsgenoten, maar dat is tijdelijk. “We moeten zo snel mogelijk in de stal gaan wonen”, zegt ze.

Rustig is het nog altijd niet in het gebied, hoewel de bezetting rondom Tsjernihiv maar enkele weken duurde. Terwijl we praten, klinkt af en toe een dreun. Het gevaar is nu op afstand, maar weg is het niet. De angst evenmin.

Maryna’s oudste kind is achttien; de jongste nog maar zes. Ook zij hebben moeten schuilen voor de oorlog. Hoe verwerken zij zo’n trauma, terwijl de dreiging blijft? Hoe kunnen ze bouwen aan hun leven, als morgen alles weer kapot kan zijn? Heeft het nut dat ZOA huizen helpt herstellen, met het risico dat er een raket op landt?

Het antwoord op die vragen krijg ik keer op keer van de mensen die ik samen met Yuliia bezoek. “ZOA heeft niet alleen geholpen om ons huis te repareren”, hoor ik ze zeggen. “We hebben hoop gekregen voor de toekomst.”

Hoop

Diep geraakt maar bemoedigd keer ik terug naar mijn eigen warme, veilige plek op deze wereld. Als we andere mensen hoop kunnen brengen, waarom zouden we dat risico dan niet nemen?

Glimlachend denk ik terug aan het afscheid van de dappere Maryna, die haar hoop laat spreken door de grappen die ze maakt. “Als onze stal klaar is”, zei ze lachend bij mijn vertrek, “nodig ik jou uit voor een housewarming party.”

Fotograaf en filmmaker Lieuwe Siebe de Jong van ZOA bezocht onlangs het gebied rond Tjsernihiv in Oekraïne, waar ZOA inwoners helpt hun leven weer op te bouwen.

Voor miljoenen mensen op de vlucht is er geen plaats. Dat aantal neemt alleen maar toe, onder meer door klimaatverandering en nieuwe conflicten. Help je mee met een gift?